KONUTLARDA ENERJİ TASARRUFU VE TÜKETİCİ HAKLARI-EL KİTABI-Aralık 2005

SUNUŞ

KONUNUN TÜKETİCİ VE ÇEVRESEL KAYNAKLARIN KORUNMASI YARARI AÇISINDAN ÖNEMİ

AYIPLI CİHAZLAR NEDENİYLE TÜKETİCİLER, HAKLARINI NASIL VE NERELERDE ARAMALIDIRLAR ?

GARANTİ UYGULAMASI VE SATIŞ SONRASI SERVİS HİZMETLERİ

KONUTLARDA YALITIM VE ENERJİ TASARRUFU

ISITICILARDA/ SOĞUTUCULARDA DİKKAT EDİLECEK GENEL ÖZELLİKLER

KATI YAKITLI ISITMA CİHAZLARININ SEÇİMİ VE KULLANIMI

ELEKTRİKLİ ISITMA CİHAZLARININ SEÇİMİ VE KULLANIMI

SIVI YAKITLI ISITMA CİHAZLARININ SEÇİMİ VE KULLANIMI

ELEKTRİKLİ DİĞER CİHAZLARIN SEÇİMİ VE KULLANIMI

ENERJİDE TÜKETİCİ HAKLARI

SONUÇ

SUNUŞ
Enerji tasarrufu, enerji kullanmamak değil; belli alışkanlıkları değiştirerek, teknolojik iyileştirme yöntemlerini uygulayarak veya tamamen yeni teknolojiler kullanarak, üretimin miktarını ve kaliteyi düşürmeden, enerjiyi daha etkin kullanmak demektir. Enerji tasarrufu, enerji kullanımının azaltılması veya kısıtlanması şeklinde de düşünülmemelidir. Enerji tasarrufu ile tüketiciler, aynı miktarda mal ve hizmeti daha az enerji kullanarak elde ederler veya aynı miktarda enerji ile daha çok ürün ve hizmet üretebilirler. Enerji etkinliği (verimliliği) ise; enerji kaynaklarının olabildiğince doğru yerde, doğru tercihle, doğru teknolojiyle, doğru kaynağı kullanarak, doğru miktarda ve kullanılması olarak tanımlanabilir.

Günümüzde artık enerji politikaları ve uygulamaları; enerji üretiminin ekonomikliğinden, maliyetinden, miktarından önce; çevre dostu, mümkün olan en az miktarlarda, doğal kaynakları tüketmeyen, “iklim sözleşmesine” uygun, temiz ve yenilenebilir, sosyal ve toplumsal maliyeti en az olan enerji üretimi yapılması esasına göre düzenlenmektedir. Ayrıca bugün tartışmasız kabul edilen bir başka gerçek, “en ucuz” enerjinin; verimli kullanılan ve tasarruf edilen enerji olduğudur. Enerji verimliliğinin ve tasarrufun artırılması, ek yeni enerji kaynaklarının devreye sokulması için yapılacak yatırımlardan kesinlikle daha ekonomiktir. Tasarruf edilerek kazanılabilecek enerjiyi üretmek için (örneğin, yalnızca ülkemizdeki işyerlerinde kullanılan florasan lambaların balanslarını; elektronik balans ile değiştirerek, milyarlarca dolara mal olacak ve riskleri yüzünden artık dünyada terk edilmiş -1500 MW gücündeki- bir nükleer santralın yapılmasına ihtiyaç kalmaz); çok daha pahalı, kirli, riskli yatırımlara ve çok daha uzun bir zamana ihtiyaç vardır. Oysa enerji tasarrufu, çabuk ve çok daha ucuza elde edilebilen önemli ve “ulusal” bir enerji kaynağıdır.

Ülkemizde tüketilen enerjinin yaklaşık üçte biri binalarda; ısınma, aydınlatma, günlük faaliyetler için gerekli olan elektrikli cihazların çalıştırılması amacıyla kullanılmaktadır. Konutların ısıtılmasında odun, ağırlıklı olarak tüketilmekte, bunun yanında kömür, petrol ürünleri, doğalgaz, elektrik gibi enerji çeşitleri önemli enerji kaynaklarını oluşturmaktadır. Ülkemiz enerji gereksinmesinin çok büyük kısmı; petrol, kömür ve doğalgaz olarak ithal edilmekte ve giderek önemli ölçüde dış ülkelere bağımlılık söz konusu olmaktadır.

Dünyadaki politik gelişmeler nedeniyle yakıt fiyatlarındaki artışlar ve enerji güvenliği sorunları tüketicilere derhal yansımaktadır. Büyük fiyat artışları hem tüketicileri, hem de ülke ekonomisini olumsuz olarak etkilemektedir. Enerji harcamaları önümüzdeki yıllarda da devlet ve aile bütçesinde önemli bir yer tutmaya ve artmaya devam edecektir. Enerji tüketim artışının ülke ve aile ekonomisine olumsuz etkisinin yanı sıra, yaşadığımız çevreye verilen zararı, özellikle büyük şehirlerde yaşayanlar çok iyi gözlemektedirler. Enerji tasarrufu yoluyla çevresel/doğal kaynak kullanımının azaltılması; hem “sürdürülebilir kalkınma” hem de “sürdürülebilir enerji”nin sağlanmasının tek yoludur. Bu yolla sadece çevre kirliği ve “iklim değişikliği”ne karşı üzerimize düşen sorumlulukları yerine getirmekle kalmayıp, aynı zamanda gelecek nesillere de “sürdürülebilir bir hayat” sağlamış olacağız. Gelişmişliğin ölçüsü; artık daha çok enerji tüketmek değil, daha az enerji ile daha çok iş yapabilmektir. Aynı ısınmayı, aynı işi daha az enerji harcayarak yapmak, çevremizde soluduğumuz havayı ve çevreyi daha az kirletmek demektir.

Ailemiz ve ülkemiz için enerji tasarrufu ve verimliliği sağlamak üzere, tüketiciler olarak bizim de yapabileceğiniz pek çok şey var. Bu kitapçık (*); konutlarda kullandığımız enerji miktarını azaltmakla bizlere yardımcı olacak önerileri ve aynı zamanda da bir cihaz alınırken doğru tercih yapabilmek için “tüketici hakları” açısından nelere dikkat edilmesi gerektiğini özetleyen bilgileri içermektedir. Bu önerilerin birçoğu aynı zamanda konutların konforunu ve aile gelirini arttırmaya da yardım edecektir. Önerilen önlemlerin bazıları çok basit ve “az” görülebilir, ancak hepsi birlikte uygulandığında, diğer geniş çaplı ulusal önlemlerle birlikte, ülke düzeyinde kısa bir süre içinde ciddi miktarlarda enerji tasarrufu ve dolayısı ile tüketicilerin de bireysel olarak kazançlı çıkması sağlanabilir.

THD Enerji Komisyonu Başkanı Elektrik-Elektronik Mühendisi Arif Künar

(*) Bu kitapçığın hazırlanmasında katkıda bulunan THD Enerji Komisyonu Üyeleri; Endüstri Meslek Lisesi Öğretmeni Kenan Işık, Enerji Uzmanı Emekli Binbaşı Behçet Başkent, Makine Mühendisi Gökhan Akyavaş, Makine Mühendisi Aytekin Çakır (MMO), Kimya Mühendisi Metin Çetinkaya(KMO), Elektrik Mühendisi Fatih Kaymakçıoğlu (EİE), Elektrik Mühendisi Kemal Ulusaler (EMO Başkanı), Kimya Mühendisi Turhan Çakar (TÜDEF ve THD Başkanı) ve Tülin Keskin (EİE), Doç. Dr. Nesrin Algan, Yüksek Çevre Mühendisi Yunus Arıkan (ÇMO), TTGV, UNDP-SPG’nin değerli proje yöneticileri Bilgi Buluş, Özge‘ye çok teşekkür ediyorum.

KONUNUN TÜKETİCİ VE ÇEVRESEL KAYNAKLARIN KORUNMASI YARARI AÇISINDAN ÖNEMİ

Tüketicinin Doğru Bilgilenmesi ve Seçim Yapabilmesi Yönünden
Tüketicilerin evrensel haklarından olan doğru ve eksiksiz bilgilenme hakkından hareketle; ısıtıcı, elektrikli ve aydınlatma cihazlarını satın alırken, kullanırken nelere dikkat etmeli, hangi soruları sormalı ve cevapları aramalıdır? Tüketicilerin dikkat etmesi gereken konular; sadece enerji tasarrufu ve verimlilik kurallarıyla sınırlı değildir. Aynı zamanda bir cihaz satın alırken;

• Fiyatının en uygun olup/olmadığına (ilk alım bedeli değil; ömür ve verim faktörüne göre toplam bedel),
• Güvenli olup/olmadığına,
• Çevreye zarar verip/vermediğine, ozon ve iklim dostu olduğuna, ambalaj vb. malzemelerinin geri dönüşümlü olup/olmadığına,
• Bilinen, köklü (yeni ama kaliteli), tanınmış, kalıcı ve güvenilir bir marka olup/olmadığına,
• Satış sonrası servis hizmetleri açısından, yedek parçasının bol-ucuz, yaygın ve TSE onaylı geniş teknik servis ağının olup/olmadığına,
• TSE, ISO ve/veya Yurtdışı kalite-uygunluk onay belgesine (örneğin: “CE Belgesi” ) sahip olup/olmadığına,
• “Enerji Etiketi”nin (enerji etiketinde verimliliğin A’ya doğru en yüksek, G’ye doğru en düşük olduğunu unutmayınız ) olup/olmadığına,
• Garanti Belgesi süresinin uzun olup/olmadığına (yasal garantiler 2 yıldır, bunun üzerindeki garantiler yargı önünde geçersizdir),
• Tanıtma, kullanma ve montaj kitapçıklarının Türkçe olmasına,
• İthali yerine varsa benzer kalite ve özelliklerde yerli üretiminin olup/olmadığına,
• Tüketiciye saygılı ve koşulsuz müşteri memnuniyetinin ön planda tutulup/tutulmadığına,
• Reklamlarıyla ve/veya kampanyalarıyla tüketicileri aldatıp/aldatmadığına,
• Tüketicilerin doğru bilgilenme hakkına saygı göstererek, tüketicinin her türlü sorusuna ve kuşkusuna cevap verilip/verilmediğine,
• Ürünü satana kadar değil de, müşterisi kullandığı sürece sahip çıkıp/çıkmadığına,
• Cihazların özelliğinin ve tüketiciye sunumunun; standartlara, tanıtma ve kullanma kılavuzuna, idari ve yasal düzenlemeye uygun olup/olmadığına,
• Cihazın montajının; standart ve varsa yasal-idari düzenlemeye uygun olarak, güvenli bir şekilde yapılıp/yapılmadığına,
• Cihazların enerji ve su tüketimine,
Bakmalı ve ayrıca şu soruları sormalıdır;
• Yaşadığım ev ve çevre koşullarına göre hangi cihaz daha uygundur?
• Bu cihazlar için üretici, ithalatçı ve satıcı firmalar hangi belgeleri bana vermek zorundadır?
• Satıcı firmalar gerekli olan belgeleri bana verirken, hangi işlemlerin yapılması gerekir?
• Cihazlarla ilgili proje ve montaj işlemleri konusunda (özellikle doğalgazlı cihazlarda) firmaların bu işleri yapabileceklerine ilişkin sorumlu kamu kuruluşlarından alınan yetki belgeleri var mı?
• Doğalgaz cihaz ve sistemlerinin proje ve montajı konusunda; firmaların ve ilgili belediyelerin sorumlulukları nelerdir?
• Cihazların satış sonrası servis hizmetleri düzenlemelere uygun olarak yerine getiriliyor mu?
• Cihaza ilişkin düzenlenen tanıtma ve kullanma kılavuzunda hangi bilgilerin olması gerekmektedir?
• Cihazlara ilişkin düzenlenen tanıtma ve kullanma kılavuzunu tam olarak okuyup anladım mı?
• Cihaza ilişkin fatura ya da fişimi aldım mı?
• Tüketici olarak bu cihazların ayıplarından dolayı ne gibi haklarım var, haklarımı nasıl ve nerelerde arayacağım?
• Cihazın verimi nedir?
• Cihazımın güvenli bir şekilde montajının yapıldığından ve cihazımı güvenli bir şekilde kullandığımdan emin miyim?
• Cihazdan beklediğim yararı görebilecek miyim, görebiliyor muyum?
• Cihazın bakımını ve kontrolünü ne zaman, nasıl yapmalıyım ya da servisine yaptırmalıyım?

Tüketicinin Zararının Karşılanması Yönünden
Tüketicinin satın aldığı ısınma, elektrikli ve aydınlatma cihazlarından beklediği yararı görememesi; cihazların taşıyacağı özelliklere ilişkin standart yasal düzenleme ya da tanıtmalıklara uyulmaması; cihazların taşıdığı ayıplar nedeniyle başka bir zarara yol açılması gibi nedenlerden dolayı tüketiciler zarar görürler. Bu nedenle, tüketicilerin evrensel haklarından olan “zararların karşılanması hakkı”nı kullanabilmeleri yönünden, tüketicilerin gördüğü ve karşılaştığı bu zararlardan dolayı hangi haklara sahip olduğu, bu haklarını nasıl ve nerelerde arayacağı konusu büyük bir önem taşımaktadır.

Tüketicinin Temsil Edilmesi Yönünden
Tüketicinin evrensel haklarından olan temsil edilme hakkı gereğince, kendisiyle ilgili bu tür cihazlar hakkında görevli kamu kuruluşlarının (Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Enerji Bakanlığı, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, Belediyeler, Türk Standartları Enstitüsü gibi) yapmış olduğu bir düzenlemede (kanun, tüzük, yönetmelik, tebliğ, genelge, standart gibi) tüketicinin yararı, tüketici haklarına uygun düzenleme yapılabilmesi açısından tüketiciler adına Tüketici Dernekleri’nin bu düzenlemelere katılarak görüş ve önerilerini sunabilmelidir.

Garanti Uygulaması ve Satış Sonrası Servis Hizmetleri Yönünden
Tüketiciler, ısıtıcı, elektrikli ve aydınlatma cihazlarına yönelik garanti uygulaması ile satış sonrası servis hizmetlerine yönelik şu genel noktalara dikkat etmelidirler:

• Cihaza ilişkin garanti belgesinin Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Tüketicinin ve Rekabetin Korunması Genel Müdürlüğü tarafından veya Bakanlığa bağlı İl Müdürlükleri Onaylı ve Garanti Belgesi Uygulama Esaslarına Dair Yönetmelik Tebliğ hükümlerine göre uygun düzenlenmiş olup olmadığına bakılmalıdır.
• Garanti süreci içinde ve garanti süresi dışında cihazın kullanım ömrü boyunca imalatçı-üretici, ithalatçı, satıcı ve servis istasyonlarının sorumlulukları ile tüketicilerin haklarının ne olduğu ve bu hakların nasıl kullanılacağı bilinmelidir.

AYIPLI CİHAZLAR NEDENİYLE TÜKETİCİLER, HAKLARINI NASIL VE NERELERDE ARAMALIDIRLAR ?

Ayıplı Cihaz Nedir?
Satın alınan cihaz;
- Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda ya da reklam ve ilanında belirtilen özelliklerden birini ya da birden çoğunu taşımıyorsa,
- Satıcı tarafından vaat edilen özelliklere uymuyorsa,
- Standardında veya teknik düzenlemesinde saptanan niteliklere aykırılıkları bulunuyorsa,
- Tüketiciler ondan beklediği yararı göremiyorsa,
bu cihaz, ayıplı bir cihazdır.

Ayıplı Cihaz Nedeniyle Tüketicinin Hakları Nelerdir?
- Cihazın bir yenisi ile değiştirilmesi,
- Cihaza ödenen bedelin iadesi,
- Cihazın ücretsiz onarılması,
- Ayıbın neden olduğu değer kaybının cihazın bedelinden indirilmesidir.

Ayıplı Cihaz İle İlgili Başvuru Nereye Nasıl Yapılır?
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a göre; satıcı, bayii, ithalatçı, imalatçı-üretici, (kredi veren, sadece o cihazın alımına yönelik özel kredi verdiyse) tüketiciye karşı müteselsilen (zincirleme) sorumludur. Ayıplı cihaz nedeniyle, tüketici isteklerinden (haklarından) birini öncelikle satıcıya ya da bayi’ye bildirir. Kanuna göre, karşı taraf tüketicinin isteğini yerine getirmekle yükümlüdür.

Ayıp Çeşitleri ve Ayıba Göre Hak Arama Süreleri
a) Açık Ayıp: Cihazın ayıbının kısa bir süre sonra anlaşılması demektir. Örneğin; cihazın belirtilen özelliklerinden veya işlevlerinden birini ya da bir kaçını yerine getirmemesi ya da bu özelliklerinin veya işlevlerinin görülmemesi durumunda, tüketici, en geç bir ay içerisinde satıcı firmaya başvuruda bulunmak zorundadır.

b) Gizli Ayıp: Cihaz kullanılırken belli olmayan bir zaman içerisinde ortaya çıkan ayıplardır. Ancak, cihazın ayıbının kullanımından yani tüketiciden kaynaklanmaması gerekir. Gizli ayıplarda hak arama süresi 2 yıldır.

c) Hileli Ayıp: Cihazın ayıbının hile ile gizlendiği ayıplardır. Hileli ayıplarda hak arama süresi 10 yıldır.

Satın Alınan Ayıplı Cihaz’ın Neden Olduğu Zarar Nedeniyle; “Tüketicinin Hakkı” Nelerdir?
Tüketici, Kanunda belirtilen seçimlik haklarının yanı sıra, ayıplı cihazın neden olduğu ölüm ve/veya yaralanmaya yol açan ve/veya kullanımdaki diğer mallarda zarara neden olan durumlarda imalatçı-üreticiden tazminat isteme hakkına sahiptir. Ayıplı mal-hizmetin neden olduğu her türlü zarara karşı başvuru süresi (zamanaşımı) 3 yıldır.

Ayıplı Bir Cihaz Nedeniyle Tüketici İlgili Firmalardan Olumsuz Bir Cevap Alırsa, Nerelere Başvuruda Bulunabilir?
Bu durumda tüketici, Tüketici Hakları Derneği’ne (THD), Derneğin şubelerine, THD’nin şubeleri yoksa Tüketici Dernekleri Federasyonu’nun (TÜDEF) üyesi olan Tüketici Derneklerine, Kaymakamlıklarda ve Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüklerinde bulunan Tüketici Sorunları Hakem Heyetlerine başvuruda bulunabilir.

GARANTİ UYGULAMASI VE SATIŞ SONRASI SERVİS HİZMETLERİ
Garanti Belgesi
İmalatçı – üretici veya ithalatçı firmalar ürettikleri veya ithal ettikleri cihazlar için Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 13. Maddesi ile Garanti Belgesi Uygulama Esaslarına Dair Yönetmelik’e göre, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca onaylı “garanti belgesi” düzenlemek zorundadırlar. Cihazlara ilişkin faturanın tarih ve sayısını içeren garanti belgelerinin tüketicilere verilmesi sorumluluğu satıcı, bayi ve acenteye aittir.

Garanti Süresi
Garanti süresi cihazın teslim tarihinden itibaren başlar ve asgari iki yıldır.

Ücretsiz Tamir Yükümlülüğü
Satıcı; garanti belgesi kapsamındaki cihazın garanti süresi içerisinde arızalanması durumunda; işçilik giderleri, değiştirilen parça bedeli ya da başka herhangi bir ad altında hiçbir ücret talep etmeksizin cihazı; “Garanti Belgesi Uygulama Esaslarına Dair Yönetmelik’in 13. maddesine göre tamir etmekle yükümlüdür.

Garanti Süresi İçersinde Cihazın Değiştirilme Ya da İade Koşulları
Cihazın garanti süresi içersinde arızalanması durumunda, tüketici; Kanunun 4. maddesine göre onarım hakkını kullanmadan cihazın bir yenisiyle değiştirilmesini ya da cihaza ödediği bedeli isteyebilir. Cihazın arızasının 15 işgünü içerisinde giderilememesi durumunda imalatçı-üretici veya ithalatçı; cihazın tamiri tamamlanıncaya kadar benzer özelliklere sahip başka bir cihazı tüketicinin kullanımına tahsis etmek zorundadır.

Eğer, tüketici onarım hakkını kullanmış ise;
• Tüketiciye teslim edildiği tarihten itibaren, belirlenen garanti süresi içinde kalmak kaydıyla, bir yıl içerisinde, aynı arızanın ikiden fazla tekrarlanması veya farklı arızaların dörtten fazla meydana gelmesi durumunda ve bu arızaların yapıldığının servis fişleriyle kanıtlanması durumunda,
• Cihazın tamiri için belirlenen azami süre olan 30 işgününün aşılması durumunda,
• Firmanın servis istasyonunun, servis istasyonunun mevcut olmaması halinde sırasıyla satıcı, bayi, acente temsilciliği, ithalatçısı veya imalatçı-üreticisinden birisinin düzenleyeceği raporla arızaların tamirinin mümkün bulunmadığının belirlenmesi durumunda,

Tüketici, malın ücretsiz değiştirilmesini, bedel iadesini veya ayıp oranında bedel indirimini talep edebilir. Satıcı, Garanti Belgesi Uygulama Esaslarına Dair Yönetmelik’in 13.ve 14. maddelerinde belirtilen tüketicinin bu isteklerini reddedemez. Tüketicinin bu isteklerinin yerine getirilmemesi durumunda satıcı, bayi, acente, imalatçı-üretici ve ithalatçı zincirleme olarak tüketiciye karşı sorumludurlar.

Garanti uygulaması sırasında değiştirilen malın garanti süresi, satın alınan malın kalan garanti süresi ile sınırlıdır. İthalatçının herhangi bir şekilde ticari faaliyetinin sona ermesi halinde, kullanım ömrü süresince bakım ve onarım hizmetlerini, o malın yeni ithalatçısı sunmak zorundadır.

TANITMA VE KULLANMA KILAVUZU
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 14.maddesi ile ile Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Uygulama Esaslarına Dair Yönetmeliğin 5.maddesine göre; satışa sunulan cihazlardan ithal edilmiş olanların bakım, onarım ve kullanımına ait tanıtma ve kullanma kılavuzlarının aslına uygun Türkçe tercümeleriyle, yurt içinde üretilenlerin ise bakım, onarım ve kullanılmasını gösterir Türkçe tanıtma ve kullanma kılavuzuyla satılması zorunludur.

KONUTLARDA YALITIM VE ENERJİ TASARRUFU:
• Pencere ve kapılarınızın hava sızdırmazlığını kontrol ediniz. Hava sızıntısı olabilecek yerleri, hava sızdırmaz şeritlerle, bantlarla kaplayınız.
• Evinizin, ısıtılmayan bölümlerinin ve dışarıya açılan kapılarının, olabildiğince kısa sürelerde açık kalmasını sağlayınız.
• Soğuk hava girişinin büyük bölümü kapının alt tarafından olur. Kapının altına esnek bir malzemeyi takınız, yapıştırınız.
• Varsa çatı odanızı, üst kat tavanınızı uygun şekilde yalıtınız. Yalıtımsız veya yetersiz yalıtımlı ise; çatınızı, duvarlarınızı ve döşemelerinizi ısıtılmayan mekanlarla komşu ise yalıtınız. Yalıtırken de; TSE 825 te belirtilen iklim bölgelerine uygun malzeme ve kalınlıklar seçiniz. Unutmayın ki fazla kalın seçilmiş yalıtım malzemesi de gereksiz masraftır.
• Kış aylarında geceleri pencerelerinizin perdelerini kapalı tutunuz (radyatör vb. ısıtıcıların üstünde ısı yayılımını engellemeyecek şekilde).
• Gündüzleri güneş ışığını direkt alan pencerelerinizin perdelerini açınız.
• Pencere çerçevesi ile duvar arasında boşluk olmamasını sağlayınız ve sıcak hava kayıplarını yalıtınız.
• Gevşek camların çerçeveye birleştiği yerleri, bant veya macunla tıkayınız veya bantlayınız. Çift cam yapacak maddi gücünüz yoksa, pencerenizi şeffaf tabaka naylon ile kaplayabilirsiniz.
• Kırık camları değiştiriniz veya bantlayınız.
• Radyatörlerden taşınım ve ışınım yoluyla çıkan ısı radyatörün arkasındaki duvarı ısıtır. Dışarıya olan ısı kaybını önlemek için alüminyum folyo kaplı ısı yalıtım levhaları yerleştiriniz.
• Isıtılmayan bölgelerden geçen sıcak su borularınızı yalıtınız. Binaların içindeki 40 derecenin üzerindeki ısı kaybetmesini istemediğiniz her türlü sıcak yüzeyi yalıtınız
• Kare taban planlı olan binalar, dikdörtgenlere nazaran daha enerji verimlidirler.
• Hava sızdıran, eski, tamiratı mümkün olmayan doğramalarınızı mutlaka yenileyiniz.
• Mümkünse sıcak su elde etmek için, güneş panellerini kullanınız.
• Enerjiyi etkin, verimli kullanan projeleri, teknolojileri kullanınız; yeni yapılan konutlarınızda ısı yalıtımı kuralları standardı olan; TS 825’i uygulatınız.


ISITICILARDA/SOĞUTUCULARDA DİKKAT EDİLECEK GENEL ÖZELLİKLER:• Taşırken, kullanırken, yakarken ve yanar durumunda güvenilir olmalıdır. Taşırken ve kullanırken darbelerden etkilenmemelidir. Çok ağır olanların, taşıma kolaylığı olmalıdır.
• Her yerde ve her koşulda kullanılır olmalı ve özellikle yanar durumda iken; çevreye ateş, alev ve duman çıkartmamalıdır. Yanmanın yüksek noktasında dahi, dış yüzeyi akkor haline gelmemelidir. Özellikle çocukların yanmasına neden olmamalıdır.
• Cihazın kapasitesi (soba, kombi, elektrikli ısıtıcı, kat kaloriferi, kalorifer kazanı, klima vb.), ısıtılacak/soğutulacak yerin ihtiyacına göre seçilmelidir. Cihaz kapasiteleri belirlenirken geniş alanlarda veya büyük kentlerde coğrafi şartlar ile inşaat malzeme yapıları dikkate alınmalıdır. Ayrıca işletme gün ve saatleri de önemli bir farklılık oluşturabilir (Örnek: konut ve işyerleri ile hafta sonu evleri gibi).
• Elektrik ve yakıt tüketimleri düşük verimliliği yüksek cihazlar tercih edilmelidir. Enerji tasarruf özelliği olmalıdır. 1 saatteki yakıt tüketimi en az olan tercih edilmelidir.
• Seçimde çevreci cihazlar ön planda tutulmalıdır (düşük yanma emisyonuna sahip cihazlar). Hava kirliliğini önleme, filtreleme veya arıtma özelliği olmalıdır.
• Yanma ve ısıl verimleri (anma ısı gücü), soğutma ve ısıtma kapasiteleri (klima) yüksek olmalıdır.
• Cihazların katalog, broşür ve etiketlerinde; hem “yanma verimi” hem de “ısıl verimi” değerlerinin ayrı ayrı belirtilmiş olmasına dikkat edilmelidir.
• Hacim sorunu yaratmadan, birim ısı/soğutma (klima) transfer yüzeyi yüksek olmalıdır.
• Diğer yakıtlara dönüşüm özelliği olanlar tercih edilmelidir.
• Temizleme kolaylığı olanlar tercih edilmelidir.
• Baca (boru) sıcaklığı sorulmalıdır.
• Isıyı/soğuğu homojen yayma özelliği olmalıdır.
• Alçak basınç (meteorolojik) altında, duman sızdırmayanlar tercih edilmelidir.
• Atık gaz borusu çapı geniş, kısa ve bağlantısı kolay olmalıdır.
• Rüzğarlı havalarda ısıtıcı, sönmez özellikte olmalıdır.
• Isıtıcının/soğutucunun, mümkünse elektronik ısı ayarlı (termostatlı) olanları tercih edilmelidir.
• Kat kaloriferinde ve merkezi kazanlarda cihazın izolasyonu iyi olmalıdır. Bulunduğu yeri ısıtmamalıdır.
• Elektrik kesilmesi halinde alınacak emniyet sistemi, tesisat montajı sırasında yapılmalıdır (kat kalorifer ve kalorifer sistemleri için).
• Kat kaloriferinin ve merkezi kalorifer kazanlarının/klimaların; projesi-onayı, montajları ve montajlarında kullanılacak malzemelerin seçimi, mühendislik büroları ve yetkili servis-teknik uzmanlar tarafından yapılmalıdır.
• Yanma sonucunda çevresini ısıtan ve yanmış duman gazları bir baca vasıtasıyla bina dışına tahliye edilen ısıtma cihazları (soba, kat kaloriferi, kombi, şofben vb.); kesinlikle yatak odalarına ve banyolara monte edilmemelidir.


YANMA VERİMİ(*):
Bir ısıtıcıda, kalori cinsinden üretilen veya yanma sonucunda açığa çıkan (faydalı ısı enerjisi olarak henüz kazanılmamış) miktarın, yine kalori cinsinden aynı ısıtıcıya yüklenen ısı enerji miktarına oranıdır. Yanma verimi azalırsa veya artarsa enerji (yakıt) tasarrufu azalır veya artar.
ISITICI SİSTEMLERİN GENEL YANMA VERİMLERİ(*):
(a)- Katı yakıt yakan ısıtıcıların : % 75 – 85
(b)- Sıvı yakıt yakan ısıtıcıların : % 75 – 90
(c)- Doğalgaz yakan ısıtıcıların : % 90 – 93
ISIL VERİM(*):
Bir ısıtıcıdan, kalori cinsinden ortama transfer edilen, kazanılan faydalı ısı enerji miktarının, yine kalori cinsinden aynı ısıtıcıda üretilen veya yanma verimi ile açığa çıkan ısı enerji miktarına oranıdır. Sistemin ısıl verimi azalırsa veya artarsa, enerji ( yakıt ) tasarrufu azalır veya artar.

(*) Bu tanımlar ve değerler Çevre ve Enerji Araştırmacısı (E) Hv. Kol. Bnb. Behçet Başkent’e aittir.


KATI YAKITLI SOBA VE ISITICI CİHAZLARININ SEÇİMİ:• Dayanıklı, uzun ömürlü, her türlü katı yakıtı yakabilme özelliğinin istenmesi halinde; döküm olanlar tercih edilmelidir.
• Sobalar; kullanım güvenliği için çift cidarlı seçilmelidir.
• Cihazın iç bölgesi ve ızgarası yüksek ısıya dayanıklı olmalıdır.
• Yakıt yükleme, yakma ve kül alma gibi kullanım kolaylığı olmalıdır.
• Yanma haznesi gereğinden küçük veya büyük olmamalıdır (küçük olması yakıt yüklemesinin sıkça yapılmasına, büyük olması ise yakıt sarfiyatına sebep olacaktır).
• Yanışı kontrol etme özelliği olmalıdır (her yerinden hava alan cihazın yanışı kontrol edilemez, hava klapeleri kapatılsa dahi cihaz yanmaya devam eder).
• Cihazların kapakları güvenli ve sızdırmazlığı olmalıdır. Kapaklar açılmadan yanış izleme kolaylığı olmalıdır.
• Kül silkme sistemi olmalıdır.


KATI YAKITLI SOBA VE ISITICI CİHAZLARININ KULLANIMI:• Cihazınızı, asla bacaya bağlamadan çalıştırmayınız. Bacanın tıkalı olup olmadığını kontrol ettiriniz. Bacanın çekişinin istenen seviyede olmasını sağlayınız ve çekiş yetersiz olduğunda; cihazı kullanmamaya gayret ediniz. Yatmadan önce cihazınızı söndürünüz.
• Baca sıcaklığı yüksek olmamalıdır.
• Çok rüzgarlı havalarda duman geri tepmesi olacağı için, mümkünse cihaz kullanılmamalıdır.
• Yakıt yüklemesi yapmadan önce, cihazın temiz olmasına dikkat ediniz.
• Zor tutuşan kömür gibi yakıt kullanımında, kolay tutuşan yakıtla (odun, çıra vs.) yakılması gerekir. Kömürün üstten tutuşturulması gerekir.
• Parlayıcı (benzin vs.) yakıtların tutuşturucu olarak kullanılması kesinlikle tehlikelidir.
• Kor halinde yanan ateşin üzerine ilave kömür atılmamalıdır. Kömür ilavesi halinde; yanan ateşi bir bölgeye çekip, boşalan yere kömür ilavesi yapılıp, üzerine kor ateş takviyesi yapılmalıdır.
• Isıtıcı civarında yanıcı, tutucu, parlayıcı maddeler bulundurulmamalıdır.
• Sobanın etrafında; hem ısıyı engellediği hem de yangın tehlikesi nedeniyle çamaşır kurutulmamalıdır.
• Petrokok, asfaltit gibi petrol artığı veya petrol emdirilmiş yakıtlarla kullanılması tavsiye edilmez. Cihazınıza hasar verir.
• Klapelerin önünde, hava girişine engel olacak hiçbir şey olmamalıdır.
• Cihazın kurulu bulunduğu alana temiz havanın girmesine özen gösteriniz.
• Kalorifer tesisatları mutlaka don tehlikesine karşı korumaya alınmalıdır.
• Kalorifer tesisatlarında su kaçakları olmamalıdır, varsa giderilmelidir.

ELEKTRİKLİ ISITIClLARIN SEÇİMİ:• Devrilmeleri esnasında cihazın devre dışı kalma özelliği olmalıdır.
• Binanın mevcut elektrik tesisatının, kullanılması düşünülen cihazın elektrik tüketim gücüne uygun olup olmadığı kontrol edilmelidir. Aksi taktirde konutta yangın çıkabilir.
• Elektrik kablosu yalıtımlı ve TSE standartlarında olmalıdır.
• Cihazdaki sıcaklığı yüksek olan yerler korunaklı olmalıdır.
• Termostatlı olmalıdır. Ayarlanan sıcaklığa geldiğinde sönmelidir.
• Ortam havasını kurutmama özelliği olmalıdır.

SIVI YAKITLI ISITMA CİHAZLARININ SEÇİMİ:• Cihaz seçimleri bu konuda deneyimli kişilerce binanın gerçek kapasitesinde uygun yapılmalıdır. Büyük kapasiteli cihazlar ilk tesis ve işletme masraflarını yükseltir.
• Binada aynı cihazdan sıcak su üretiliyorsa, kazan kapasitesine rasgele ilave yapılmamalı ve iyi bir inceleme sonucu karar verilmelidir.
• Cihazda kullanılan brulörler olabildiğince çift kademeli veya modülasyonlu olarak seçilmelidir.
• Binada kullanım basınçlarına, binanın özelliklerine uygun boru, cihaz ve armatürler kullanılmalıdır.
• Sıvı yakıtta küçük kapasitelerde ağır yağ (fuel-oil) kullanımından kaçınılmalıdır. Fuel-oil yakıtın depolama, ön ısıtma, brulörde arıza, kazanda sık temizleme ihtiyacı gibi riskleri ve ekstra işletme masrafları söz konusudur. Fuel-oil yakıtta 4 no.lu yakıt veya özel katkılı kalorifer yakıtı kullanılmalıdır. Bu yakıtın ilk yakıt satın alma bedeli, diğer sıvı yakıtlardan ucuz görünmesine rağmen, ek işletme masrafları önemli bedeller oluşturmaktadır.
• Yakıt, depolama gerektiğinden depo yer ve konumları iyi seçilmelidir. Yakıtın ikmali kolay olmalı ve depolama yerinin emniyet tedbirleri alınmalıdır.
• Cihaz bacaları yakıt yanma ürünlerine uygun malzemelerden ve tekniğine uygun yapılmalıdır. Değilse mutlaka yenilenerek uygun hale getirilmelidir.
• Uygun baca kullanımı ve kaliteli brulör ve kazan seçimi ses risklerini önemli ölçüde azaltacaktır. Sistemin kullanımında ses en önemli sorunlardan biri olarak karşınıza çıkacaktır.
• Yakıt ekonomisi ve sorunsuz kullanım için otomatik kontrol uygulanmalıdır. Bu şekilde hem sorunsuz ve konforlu bir kullanım sağlanacak hem de yanma insan faktörüne bağlı olmadan otomatik olarak yapılacaktır.

KAT KALİROFERLERİ:
• Yukarıdaki genel açıklamalar dışında dikkat edilecek noktalar;
• Cihaz yaşanan ortamın içinde olduğundan, ses seviyesinin düşük olması önemlidir.
• Yakıt depolanması ve tesisatı daha titiz bir çalışma gerektirir.
• Baca duman kanalı bağlantısının kalitesi ve sızdırmazlığı çok önemlidir.

ISITICI CİHAZLARlN KULLANIMI:
• Yakıt olarak motorin, doğalgaz, LPG veya fuel-oil kullanılıyorsa, yakıt tesisatı düzenli kontrol altında tutulmalı, gaz algılayıcı alarmlar kullanılmalı ve gaz kokusu halinde gerekli güvenlik önlemleri eksiksiz olarak alınmalıdır.


ELEKTRİKLİ CİHAZLARIN SEÇİMİ VE KULLANIMI

EVLERİMİZDE ELEKTRİK KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEK GENEL KONULAR:• Eski sigortalarınızı tesisata uygun akımlı, otomatik sigortalarla yenileyiniz.
• Evlerinizde mümkünse mutlaka toprak kaçak akım rölesi kullanınız.
• Prizlerinizden cızırtı sesi geliyorsa değiştiriniz.
• Sigortalara kesinlikle tel bağlamayınız. Zorunlu kalsanız da, asla kalın tel bağlamayınız.
• Elektronik elektrik sayacı kullanıyorsanız; indirimli tarifenin uygulandığı saat ve günlerde elektrikli ev aletlerinizi çalıştırırsanız tasarruf sağlanır ve faturanız düşük gelir. Aksi kullanımda daha çok ödeme yapmak zorunda kalabilirsiniz.
• Özellikle ıslak ve nemli yerlerde asla toprak hatsız priz kullanmayınız.
• Özellikle, saç kurutma ve traş makinasını başınızdan mümkün olduğunca uzakta çalıştırınız, yattığınız yerin, oturduğunuz koltukların prizlerden, elektrik hatlarından uzak olmasına dikkat ediniz.


BUZDOLABI SEÇERKEN:• Gereksiniminizden daha büyük hacimli buzdolabı seçmeyin, unutmayın daha büyük buzdolabı, daha çok enerji harcar.
• No-frost buzdolaplarının enerji tüketimi, diğer tiplere göre daha fazladır.
• Eğer yiyecekleri dondurarak saklamak istiyorsanız, iki kapılı geniş donduruculu olanları tercih ediniz.
• Evi sobalı olanlar, no-frost tipi almamalıdır. Neme bağımlı olarak gürültü oluşur.

BUZDOLABI KULLANIRKEN:• Kullanım sırasında derin dondurucudan çıkarılarak yiyecekler, bir gün önceden alt bölmeye konursa, orada çözülerek soğutmaya destek olur, enerji tasarrufu sağlanır.
• Buzdolabına konacak yiyecek ve içecekler, soğukluğu havadan iyi tutarlar. O nedenle, dolabınızı dolu tutmanız (hiç bir şey yoksa şişelerde veya petlerde su ile doldurunuz) enerji tasarrufu sağlar.
• Kapısını açık bırakmamayı alışkanlık haline getiriniz, çok sık açmak fazla enerji harcanmasına yol açar.
• Koyduğunuz her şey kapaklı olmasına dikkat ediniz, yoksa buzlanmayı artırırsınız.
• Buzluk diye bilinen dondurucu bölmedeki buz kalınlığı; 5-6 mm’yi aşmamalıdır.
• Kapı içi manyetik bantlarınızın yapışma yüzeyleriyle beraber ayda bir kez temizlenip (sabunlu su yardımı ile), kurutularak pudralanması ömürlerini artırır.
• Kapı içi manyetik bantların her köşede iyi kapanmasını sağlarsanız, hem buzlanmayı azaltırsınız hem de enerji tasarrufu olur.
• Buzdolabına sıcak veya ılık-sıcak arası yiyecek içecek koymayınız. Isılarının ortam sıcaklığına düşmesini bekleyiniz.
• Tavsiye edilen buzdolabı iç sıcaklığı alt bölmede +4, +5 0C, dondurucu bölmede ise –20 0C dir.

ÇAMAŞIR MAKİNASI SEÇERKEN:• Su ve elektrik enerjisi kullanımındaki verimliliğine bakınız.
• Program sayısının çokluğu kafanızı karıştırmasın. Siz gerçek ihtiyacınız olanı tercih ediniz (ideal olan 12-14 programlı olandır).
• Kurutuculu makine arzu edenler şunları göze almalıdır: kısa sürede fazla kuruma çamaşırın iplik ömrünü azaltır. Daha kırışık olarak makineden alınan çamaşırın ütüsü zorlaşır. Daha fazla elektrik enerjisi harcanır.
• Sıkma devrinin çok yüksek olması önemli değildir. Unutmayın ne kadar yüksek devirle sıkarsanız, o kadar zor ütülersiniz (ideal olan 600-800d/dk).
• Özellikle, iç ve dış tambur kazanı çelik olanları seçiniz.
• Eğer semtinizde elektrik enerjisi kesiliyorsa ve voltajlar düşükse, tamamen elektronik (dijital programlı) makineler sık sorun yaşatabilir.
• Sessizlik önemli ise, sıkma esnasında oluşturduğu gürültüyü diğer markalarla karşılaştırınız (desibel birimi ile).
• Önden yüklemeli makinalar, üstten yüklemeli makinalara göre daha az enerji tüketir.

ÇAMAŞIR MAKİNASI KULLANIRKEN:• Tamburunuzu tıka-basa doldurmayınız. Çamaşırın üstüne bastırdığınızda tambur arasındaki boşluk bir karış olmalıdır.
• Fazla deterjan yıkamayı güçleştirir, hatta durulamanın tekrarı söz konusu olabilir.
• Makinenizi durdurmadan, program saatinde değişiklik yapmayınız.
• Bozuk para vb şeylerin (iğne-çivi-metal parçalar) ceplerde unutulup, makineye girmesini mutlaka önleyiniz.
• Çamaşırlarınızın daha kolay temizlenmesi ve suyun kireç etkisinin azaltılması için, ucuza satılan çamaşır sodalarından yararlanınız (deterjanınızın içine koyabilirsiniz). Pahalı kireç önleyici kullanmak zorunda değilsiniz. Çarpıcı reklamlara aldanmayınız.
• Çamaşırınız az kirli ise, ekonomi düğmesine basınız.
• Çamaşırlarımızı çok fazla sıcaklıklarda yıkamayınız. Sıcaklığı artırdıkça renklerinin, baskılarının, lastiklerinin, dokusunun ömrü azalır.
• Yünlüler; en fazla 30 0C
• Sentetikler; en fazla 40-50 0C
• Pamuklular; en fazla 40-60 0C
aralığında yıkanmalıdır.
• Sık sık atık su filtresini temizlemeyi unutmayınız.
• Kurutmalı makine kullanıyorsanız, kurutma süresini az tutarak hem çamaşırın ömrünü artırırsınız, hem de enerji tasarrufu sağlarsınız.
• İki yarım kapasite çamaşır yıkama yerine, tam kapasitede çamaşırlarınızı yıkarsanız, sizin için daha ekonomik olur.

BULAŞIK MAKİNASI SEÇERKEN:
• Su ve elektrik enerjisi kullanımındaki verimliliğine bakınız
• Program sayısının çokluğuna bakmayınız, kullanabileceğiniz program sayısında olana, daha az para ödeyeceğinizi unutmayınız.
• Özellikle düşük sıcaklık–hızlı program seçeneklerinin olmasına önem veriniz.
• Sepet ve içindeki bölmelerin ayarlanabilmesine önem veriniz.
• Su taşma emniyetlerinin olmasına dikkat ediniz.

BULAŞIK MAKİNASI KULLANIRKEN:
• Makinanızı ilk aldığınızda önce boş yıkama gerçekleştiriniz.
• Aşırıya kaçmadan tam kapasitede yıkamaya özen gösteriniz.
• Çok deterjan iyi yıkama anlamına gelmez, az kirli bulaşıklar için daha az deterjan kullanınız.
• Belirli yıkama aralıklarında tuz ve parlatıcı yüklemelerini yapınız (bu konularda kılavuzdan yararlanınız), özellikle tuz bölgesinin aktif kalabilmesi için zamanında tuz yüklenmesini sağlayınız.
• Kurutma aşamasını sonuna kadar beklemeden kapağını açarsanız, enerji tasarrufunuza biraz destek olursunuz.

ÜTÜ SEÇERKEN VE KULLANIRKEN:• Ütü seçerken, şebeke suyu kullanımına uygun olanları, kendi kendine kireç tabakasını temizleyebilenleri tercih ediniz.
• Elektrik enerjisi kullanımındaki verimliliğine bakınız
• Taban yapısı çizilmeyen bir kaplama (seramik vb.) sahip, kumaş üzerinde rahat kayan ütüleri tercih ediniz.
• Termostat ayarını kumaş cinslerine göre en düşük düzeyde ayarlayınız. Bu durumda su damlacıklar halinde kumaş üzerinde kalıyorsa, buhar ayarını kısınız (çok fazla su, çok aşırı sıcak olmadan buharlaşamaz ve çok aşırı sıcak çamaşır ömrünü azaltır).
• Ütünüzün fişini işiniz bitmeden birkaç dakika önce prizden çekiniz.
• Ütü kablonuzu ütünüzün üzerinde ayrılmış olan kısma sarmayın, bırakın serbest kalsın, kablo zorlanmamış olur.

OCAK-FIRIN SEÇERKEN VE KULLANIRKEN:• Tamamı elektrikli cam-seramik tipindeki fırın üstü ocak setleri çok büyük akımlar çeker. Elektrik tesisatının değiştirilmesi sorunu ile karşı karşıya kalabilirsiniz.
• Elektrik enerjisi kullanımındaki verimliliğine bakınız
• Ocak kısımlarında gaz sensörlü olanları mümkünse tercih ediniz, biraz pahalı olabilir, ama can güvenliğinize katkı sağlar.
• Gaz açıldığında otomatik ateşleme ile yanan ocaklar kullanımda kolaylık sağlarlar.
• LPG – Doğalgaz dönüşümü kolay olanlar tercih edilmelidir.
• Ocak kısmında yemek taşmalarının alt kısımlara sızması önlenmiş olan, kolay temizlenip çizilmeyecek–paslanmayacak yüzeye sahip olan ürünlere yöneliniz.
• Fırın kısmındaki üfleme pervanesi yemek pişirirken gereklidir, ama pasta pişirirken devreden çıkarılması gerekir. Türbosunu devreden çıkarılabilen programa sahip fırınları tercih ediniz.
• Fırın program saati kullanmayacaksanız, programlı fırınlara çok para ödemeyip, düz programsız model alarak bütçenize katkı sağlayabilirsiniz.
• Çevresinde yanıcı-tutuşabilen (perde–örtü vb.) cisim ve eşyalardan hiç biri bulunmamalıdır. Yanıcı ortamlardan uzak yerlere yerleştiriniz.
• Mikrodalga fırın çalışırken 1 m mesafeden daha yakınında olmamaya özen gösteriniz ve gerekmedikçe kullanmayınız, tercih etmeyiniz.
• Elektrikli fırın ve ocaklarınızı pişme süresinden 5 dakika önce kapatabilirsiniz. Kapağını açmazsınız, var olan sıcaklık pişirmeye devam eder, tasarruf sağlarsınız.

ELEKTRİK SÜPÜRGESİ SEÇERKEN VE KULLANIRKEN:• Elektrik süpürgesinin torbası sık sık boşaltılmalıdır. Değişim ile süpürgenin emme gücünü yükselteceğini için daha verimli ve daha az sürede evinizi temizleyeceğinizi unutmayınız.
• Elektrik enerjisi kullanımındaki verimliliğine bakınız
• Eskimiş fırçaları yenileyiniz.

TELEVİZYON, BİLGİSAYAR, YAZICI, VCD/DVD GÖSTERİCİ, MÜZİK SETİ SEÇERKEN VE KULLANIRKEN:• Televizyonlar, müzik setleri ve VCD/DVD göstericileri çalışmadıkları zamanda “stand-by” konumunda enerji tüketmeye devam ederler. Harcanan bu enerji yaklaşık olarak aletin kendi enerjisinin % 5’i kadardır.
• Televizyon ekranından (ön ve arkasından) en az 2-3 metre uzakta bulununuz.
• Kullanmadığınız aletleri ya kapalı tutunuz ya da fişten çıkarınız. “Stand-by” konumunda kaldığı sürece elektromanyetik kirlilik yaratacaktır.
• Bilgisayar kullanırken harcanan enerjinin büyük çoğunluğu bilgisayarın kullanılmadığı esnada açık kalmasından dolayıdır. Düşük radyasyonlu bilgisayar ekranı kullanmaya özen gösteriniz ya da ekran filtresi kullanınız.
• Radyolar 100 saat kullanıldığında, renkli televizyonlar ise ortalama 5-7 saat kullanıldığında; 1 kW/h enerji tüketirler. Ses düzeyinin düşük tutulması enerji tüketimini azaltır.
• Elektrikli battaniyeyi yatmadan önce ısıtıp, sonra fişten çekerek kullanınız.


AYDINLATMADA DİKKAT EDİLECEK KONULAR:

• Daha fazla ışığa ihtiyaç duyulan bölümlerde, çok sayıda düşük güçlü lamba yerine, daha yüksek güçlü tek bir lamba kullanmak; daha verimli bir aydınlatma sağlar.
• Yüksek verimli uygun ışık kaynağı ve ışığı en verimli şekilde kullanan armatürler seçilmelidir. Şeffaf abajurlar ışığı daha az engeller.
• Odadan ayrılırken lambalar kapatılmalıdır. Armatürün düzenli bakımı yapılmalıdır. İyi bakımı yapılmayan armatür ışığın % 50’sini yayar, % 50’sini yutar.
• Duvar, tavan ve dekorasyon malzemesinin mümkün olduğunca açık renkli seçilmelidir.
• Evlerde aydınlatmada tasarruf için kompakt lambalar önerilebilir. Örneğin 75 watt’lık akkor flamanlı lambaya karşılık, 15 watt’lık bir kompakt lamba kullanarak %80 tasarruf sağlanabilir.
• Çok sık kullanılan ancak kapatılması önemsenmeyen merdiven otomatı, garaj ve bahçe aydınlatması gibi yerlerde, fotoselli aydınlatma donanımları kullanılmalıdır.


ENERJİDE TÜKETİCİ HAKLARI
Elektrik kullanıcılarının en temel şikayetleri; sık sık habersiz, düzensiz elektrik kesilmeleri ve dağıtım-iletim şebekelerindeki ani voltaj ve frekans değişimleridir. Ülkemizde konutlarda kullanılan 220 Volt (gerilim), 50 Hertz elektrik enerjisi standartının dışına çıkıldığı anda, tüketicilerin can ve mal kayıpları oluşabilir. Örneğin elektrik şebeke frekansının 50 Hz den aniden daha aşağılara düşmesi veya gerilimin (+/-) %10-15 değişimi önemli sorunlar yaratabilir. Elektrikli ve elektronik cihazlardaki devir ve voltaj düşüklüğü; cihazların yanmasına, ona bağlı sistemlerin bozulmasına yol açabilir. Bu tür sorunlarla karşılaşılırsa, tüketicilerin zararları, elektrik dağıtım şirketleri tarafından tazmin edilebilmektedir.

Elektrik enerjisi dışında, doğalgaz basıncının yetersiz oluşu, uzun süre kesilmesi veya benzin istasyonlarından alınan benzinlerin kalitesiz oluşundan kaynaklı araç yakıt sisteminin bozulması, kömürün iyi yanmaması, kalorisinin düşük olması gibi sorunlarda da yine tüketiciler haklarını arayabilirler. Çünkü tüketicinin kaliteli elektrik, doğalgaz, petrol, kömür vb. kullanma hakkı vardır. Standartların dışında verilecek her türlü elektrik-enerji kaynağı kabul edilemez.

Enerji özelleştirmeleri neticesinde; kendi elektriğini üretebilen ve çok büyük miktarda elektrik tüketen sanayiciler (serbest tüketiciler), dışında kalan tüm elektrik tüketicisi kesimler ve ülkemizin geleceği; mevcut “Enerji Piyasası Kanunu”ndan olumsuz etkilenecektir. “Serbest Tüketiciler” dışında kalan milyonlarca küçük tüketici ve küçük-orta ölçekli elektrik tüketicisi olan kuruluş; herhangi bir haksızlık durumunda, kötü hizmet ve servis aldıklarında, elektrik kesintisinden kaynaklı yaşadıkları sıkıntılarda, aşırı fiyat artışlarında seslerini duyurabilecekleri, muhatap alınacakları, şikayet edebilecekleri, kısacası haklarını arayabilecekleri bir makam bulamayacaklardır.

“Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu” ile toptan ve perakende satış şirketleri arasında yapılan fiyat anlaşmalarında hiçbir şekilde “temsil” edilmeyen, ama bu uygulamadan doğrudan etkilenen milyonlarca “Serbest Olmayan” tüketicinin haklarını korumak, kollamak ülkemizde de yakın zamanda kaçınılmaz olacaktır. Bu amaca yönelik olarak, elektrik-doğalgaz-akaryakıt perakende satış şirketlerinin hizmet verdiği farklı bölgelerde, içerisinde yalnızca bu hizmeti doğrudan alanların yer aldığı ve “amacı-ilgi alanı”; özellikle daha temiz, çevreyle uyumlu, ucuz, sürekli, verimli, kaliteli elektrik/enerji elde etmek ve kullanmak üzere “uzmanlaşmış” olan derneklere-konseylere-birliklere-kooperatiflere de ihtiyaç olacaktır.

Enerji (odun, kömür, petrol, doğalgaz, tüpgaz, jeotermal, elektrik vb.) kullanan tüm tüketicilerin “Tüketici Hakları Derneği (THD)”, “Tüketici Dernekleri Federasyonu (TÜDEF)” ve Elektrik Mühendisleri Odası (EMO)“, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK)” gibi enerji konusunda ihtisaslaşmış kuruluşlar aracılığı ile, kendilerini ilgilendiren konularda karar alınırken; karar süreçlerine katılma hakkı olmalıdır. Bunun için de başta EMO, THD ve Tüketici Dernekleri Konfederasyonu’nun öncülüğünde; çevre dernekleri, sivil toplum kuruluşları, Barolar Birliği, KOBİler, toplu konut kooperatif birlikleri, belediyeler, enerji sektörünün duayenleri ve ilgili akademisyenler vb. tarafından oluşacak geniş katılımlı; “Enerji Tüketicileri Konseyi” oluşumunu gerçekleştirmek kaçınılmazdır. Şimdiden bu konulardaki tüm haklarımızı tam ve doğru olarak öğrenmek, saptamak, yeniden oluşturmak, talep etmek ve nihayetinde uygulamaya sokmak zorundayız.

Ayrıca tüketicilere güvenilir, kaliteli, ucuz ve sürekli enerji temini için, elektrik satışı yapan şirketlerin hizmet standartlarından kaynaklı; tüketici şikayetlerinin ne kadar süre zarfında cevaplandırılacağı (elektrik kesilmelerinden kaynaklı cihaz arızalarının, maddi/manevi yaralanma veya can kayıplarının tazminini de içeren) ve tüketicilerin bu durumlarda hangi mercilere başvuracağı net olarak belirlenmelidir.


SONUÇ
Tüketicilerin bireysel olarak yapabilecekleri küçük ama bir araya geldiğinde çok büyük enerji tasarruf ve verimlilik sağlayıcı önlemleri destekleyici ve artırıcı bazı “yaptırımlar-yatırımlar”; devlet tarafından acilen sağlanmalıdır:

• Elektrik İşleri Etüt İdaresi (EİEİ) Genel Müdürlüğü çalışmalarına göre, çok az bir masraf ile ülkemizde bir yıl içinde; 2.1 milyar dolar enerji tasarrufu yapmak olanaklıdır. Bu rakam yapılması planlanan nükleer santralın ilk yatırım maliyetinden çok daha azdır ve hemen devreye sokulabilir.

• “Ulusal Enerji Verimlilik Yasası”; tüm resmi-sivil taraflarca tartışılmalı ve birlikte hazırlanmalıdır.

• “Enerji Tasarruf ve Verimlilik Haftası” yılda bir kere kutlanan, “özel günler” arasından çıkartılmalı ve 1973 dünya petrol krizinden sonra, başta ABD ve tüm gelişmiş ülkelerde yapıldığı gibi “ulusal bir kampanya” çerçevesinde bütün bir yıla ve tüm Türkiye’ye yayılmalıdır.

• Medya, okul ve işyerlerinde sürekli “tasarruf-verimlilik” işlenmeli ve eğitim-örnek uygulama merkezleri, pilot konut alanları oluşturulmalıdır.

• Verimli ampuller, güneş, rüzgar, biogaz gibi temiz enerji üretme sistemleri, konut yalıtım-izolasyon, ekolojik-güneş mimarisi ve yeni inşaat teknikleri kullanmayı tercih eden tüketicilere; teşvikler, indirimler, subvansiyonlar, vergi indirimleri, ucuz krediler, hibeler sağlanmalıdır.

• Düşük gelirli tüketicilerin korunması hakkı sağlanmalıdır (doğrudan nakit, ucuz enerji tarifeleri, taksitlendirme, tüketici eğitim proğramı, verimlilik-bina izolasyonu destek fonu vb.).

• Tüketicilerin, çevreci ve yenilenebilir enerji üretim santrallarını desteklemek için, gerekirse “yeşil vergi” ödeyerek tercih hakkı sağlanmalıdır.

• Tüketici temsilcilerinin; “Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu”nda temsil, bilgilenme, kontrol ve denetim hakkı sağlanmalıdır.

• Tüketicilerin sadece “kar” mantığı ile çalışan “özel sektör” firmalarının insafına bırakılmasının önüne geçilebilmesi için, kamuya ait ve devlet kontrollü enerji santrallarının kullanılması hakkı sağlanmalıdır.

• “Serbest Olmayan” tüketicinin”; “Serbest Tüketici” niteliğine kavuşmasının kolaylaştırılması hakkı (Birçok ülkede mevzuatlar basitleştirilmektedir) sağlanmalıdır.



Yararlanılan Kaynaklar:
1.”Enerjinin Etkin Ve Verimli Kullanılmasının Ana Hatları” TMMOB, Şubat 2005 ve Meslek Odalarının konuya ilişkin muhtelif yayınları.
2.Elektrik İşleri Etüt İdaresi (EİE)’nin konuya ilişkin muhtelif yayınları.
3.“Evimizde Enerjiyi Tutumlu ve Verimli Kullanalım” Temiz Enerji Vakfı Yayınları, 2004, Ankara