Arif Künar
Enerji ve Çevre Danışmanı,
ODTÜ-MATPUM İş Geliştirme Danışmanı
ODTÜ- Mimarlık Fakültesi Mimarlık, Araştırma, Tasarım, Planlama ve Uygulama Merkezi (MATPUM)’un temel çalışma alanı, bina ölçeğinden bölge ölçeğine mimarlık, tasarım, planlama ve uygulamayı kapsamaktadır. 2006 yılında Mimarlık Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Haluk Pamir tarafından kurulan ve Başkanlığı Doç. Dr. Melih Pınarcıoğlu tarafından yürütülen ODTÜ-MATPUM, kısa geçmişine rağmen birçok kapsamlı, prestijli proje gerçekleştirmiş ve projeler yaptığı TÜBİTAK, TC Başbakanlık Toplu Konut İdaresi (TOKİ), Emniyet Genel Müdürlüğü, Türk Kızılay Derneği, Dış Ticaret Müsteşarlığı, NATO, Üniversiteler, Özel Firmalar vb. önemli kurum ve kuruluşların güvenini, desteğini kazanmış durumdadır.
MATPUM’un temel ilkelerinden birisi de, yapılı çevreye ilişkin çalışmalarına “enerji etkin ve yenilenebilir enerji çözümlerini” entegre edebilmek ve her projeyi bu çerçeve içerisinde ele almaktır. Türkiye’de her ne kadar az sayıda yenilenebilir enerji üretimi üzerine genel araştırmalar yapan merkezler mevcut olsa da, uygulama ölçeğinde bu konuda bir eksiklik vardır. Mevcut olanlar daha çok mühendislik-teknolojik bilgileri geliştiren, fakat uygulama alanlarını tam olarak tanımlamayan enstitütü ve merkezlerdir. Bu merkezlerden farklı olarak MATPUM’un amacı, bu bakış açısını mekansal ve kentsel tasarım boyutuna taşımak ve yapılı çevre ölçeğinde enerji etkin ve yenilenebilir enerji kaynaklarının bütüncül bir yaklaşım ile kullanımını destekleyici çözümler üretmektir.
MATPUM Binası”nın tasarım, inşaat ve işletim süreci de, sponsor desteği sağlanabildiği ölçüde, ülkemizde örnekleri maalesef 1-2 adeti geçmeyen “Enerji Etkin Bina” konseptine en uygun yapıdan biridir. MATPUM Binası, 2008 Mart ayında, Yapı Endüstri Merkezi tarafından düzenlenen mimari tasarım yarışmasında diğer özelliklerinin yanısıra, “enerji etkin tasarım ve uygulama” başarısıyla birçok önemli proje arasında birinci olmuştur.
Enerji etkin mimari tasarım ve uygulamayı yapan “Proje Mimarı” Doç. Dr. Abdi Güzer”in ifadesiyle,
“Yapı kuzeyde daha kapalı ve korunaklı bir cephe barındırırken, güneyde geçirgen ve açık bir cephe sunuyor. Bu tutum salt bir dil tercihi olmanın ötesinde verimli enerji kullanımının da altyapısını oluşturuyor. Güneyde yapı yüzeyi önünde yer alan ve adeta ikinci bir cephe gibi ele alınan güneşkırıcı yüzey ve ara boşluk, güneş ışığının denetimli bir biçimde yapı ile değişken ilişki kurmasını sağlıyor.
MATPUM projesi fakültenin ve mimarlık ortamının bir çok paydaşının gönüllü olarak katkı sağladığı ortak bir ürün. Bu anlamda mimarlık/tasarım ortamında ve yapı sektöründe yer alan pek çok kişi ve kuruluş yapının gerçekleşme sürecine destek sağladı. Yapının kendisinin de doğrudan bir eğitim ve araştırma ortamı olduğu gözetildiğinde bütün taşıyıcı sistemin, tektonik bileşenlerin, tesisat ve elektrik sisteminin açık bir biçimde belli olması, doğrudan bir dil unsuru olarak kullanılması benimsendi. Güney batı köşesinde yer alan stüdyo mekânı gelişmiş algılama ve denetim sistemlerinin sınanmasına olanak verecek biçimde tasarlandı ve donatıldı. Stüdyo bölümünü, yapı üzerindeki ışık, rüzgâr ve ısı yüklerini algılayarak kendi ortamını denetleyebiliyor. Bu anlamda örneğin stüdyo önündeki güneşkırıcılar güneş etkisini denetleyecek biçimde bir otomasyon sunuyor. Benzer biçimde yapının dış kabuğu çift çidarlı bir denetim ortamı, bir arayüz olarak işlevlendiriliyor, kuzey cephesinde yalıtım değerleri artırılırken, güney cephesinde daha geçirgen bir yüzey sağlanıyor”.
Ayrıca bu “Enerji Etkin Bina”nın, en az enerji gerektiren tasarımına, pasif ısıtma-soğutma-havalandırma ve ışık sistemine destek olmak üzere, yalnızca kendi enerjisiyle yetinebilmesi için kullanılacak olan ısı pompası, güneş kollektörü, güneş paneli ve rüzgar türbininin, binanın bu konuda tüm ülkeye hizmet verebilecek kapsamda bir ar-ge merkezi olabilmesi için gerekli olacak tüm ölçme sistemlerinin-cihazlarının, ilgili simulasyon ve yazılımların sağlanabilmesi için kapsamlı çalışmalar devam etmektedir. Örneğin ODTÜ-MATPUM, Avrupa Birliği 7.Çerçeve Programı REGPOT-2008-1 ve AB Leonardo da Vinci Yenilik Transferi Projesi kapsamında MATPUM’un kapasitesini arttırmak ve bu kapasitenin çıktılarının ulusal çapta yayılması için, çeşitli projeler hazırlamış ve bazı projelerde de ortak olarak yer almıştır.
Hazırlanan bu projelerin amacı, MATPUM’un bu yöndeki eksikliklerini kapatarak MATPUM’u bu alanda bir “mükemmeliyet ve ar-ge merkezi” haline getirmektir. Böylece MATPUM, yenilenebilir-etkin enerjileri farklı ölçek ve mekansal bağlamlarda uygulamaya yönelik alternatif modeller geliştiren, uygulama alanındaki aktörlere, sektörlere önemli girdiler sağlayan, çeşitli kurum ve kuruluşlara danışmanlık ve eğitim verebilen, ulusal ve uluslararası ortaklıklarla proje geliştiren bir merkez olacaktır.
Proje kapsamında MATPUM, bu konularda çalışan ya da bu konulardan birebir etkilenen ulusal ve uluslararası kurumlar-kuruluşlarla, meslek odalarıyla, derneklerle ve yurtdışında bu konuda uzmanlaşmış araştırma merkezleri, üniversitelerle ile işbirliği içinde olmayı, projeleri birlikte tasarlamayı ve yürütmeyi hedeflemektedir. Böyle bir yaklaşımın projelerin bitiminden sonra da, sürdürülebilir ortak çalışma alanları ve işbirlikleri yaratacağına inanılmaktadır. Bu nedenle,
1. AA School of Architecture, Prof. Simos Yannas, UK
2. Reading University, Prof Derek Clements-Croome, UK
3. Dortmund University, Building Faculty, Chair for Environmental Architecture, Prof Helmut Müller, Germany
4. Centre for Renewable Energy Sources (CRES) ,Division of Energy Efficiency, Pikermi, Greece
5. Manchester School of Architecture, Bioclimatic Architecture Labs, Greg Keeffe, UK
6. Sustainable Architectural Technology Group, Behzad Sodagar BSc, MPhil, PhD, Lincoln School of Architecture, Faculty of Art, Architecture & Design, University of Lincoln, UK
7. Building Research Establishment (BRE), UK
8. TOKİ,
9. EİE,
10. İNTES
gibi hem ulusal hem de uluslararası güzide kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapmaktadır. Bu kuruluşlarla yapılan işbirliği ve projeler sonucunda, Ülkemizde değişik iklim bölgelerine, çevre dostu-yerel malzeme olanaklarına, geleneksel mimari öğelerimize en uygun enerji etkin-çevre dostu mimari tasarım ve uygulamaların yapılmasıyla,
Enerji kaynak tasarrufu ve çevrenin korunması sağlanacak,
Küresel iklim değişikliği yavaşlatılacak ve karbon vergisi yükümlülüğü azaltılacak,
Enerjide dışa bağımlılık ve yeni enerji yatırımları azaltılacak, enerji arz güvenliğimize katkı sağlanacak. Örneğin her yıl yaklaşık olarak 10 milyar $ lik petrol ithalatı için döviz harcanmamış olacak,
Konut sahiplerinin hem daha az enerji kullanmaları ve doğrudan kullandıkları enerjiye daha az para ödemeleri sağlanacak, hem de yasa-yönetmelikler çıkarsa devlete fazla ürettikleri elektriği satarak gelir kazanmaları sağlanacak,
Enerji talebinin ve enerji fiyatlarının düşürülmesi sağlanacak,
Ar-ge ve bilimsel-teknolojik gelişme hızlanacak,
Enerji, çevre ve verimlilik sektöründe ulusal kalite ve standartların oluşması sağlanacak,
Çarpan etkisi sağlanarak istihdam, yatırım ve yeni servis sektörleri yaratılacak,
Ayrıca, enerji verimli sistemlerin kullanımın artırılmasıyla, sistem fiyatlarının düşürülmesi, ekonomik olmaları ve yaygınlaştırılmaları sağlanacaktır.
MATPUM un bu çabalarının ne kadar doğru ve önemli olduğunu teyid eden bir gelişme de, 2008 yılının Başbakanımız tarafından bir genelge ile “Enerji Verimliliği Yılı” ilan edilmesidir. Ayrıca Enerji Bakanlığı ve EİE tarafından da “ENVER enerji verimliliği” projeleri, uygulamaları, eğitimleri, farkındalık ve bilinçlendirme çalışmaları başlatılmıştır.
ODTÜ-MATPUM bütün bu çalışmalara da destek vermeyi arzulamaktadır. Çünkü, binalarda enerji verimliliğinin başlangıcı, en baştan binanın tasarım ve proje aşamasıdır. Enerji verimliliği artışının yüksek olması, önemli ölçüde doğru tasarlanmış mimari proje ve inşaat kalitesine bağlıdır. Bu aşamada binanın konumu, formu ve dış cephesinin fiziksel özellikleri v.s. binanın optimum enerji performansını sağlayacak şekilde belirlenmelidir.
Bu kapsamda, AB Parlamentosu ve Konseyi tarafından 2002 yılında yayımlanan “Binalar İçin Enerji Performansı Direktifi”nin ülkemiz şartlarına uyumlaştırılması çalışmalarına Bayındırlık Bakanlığı, TSE, EİE tarafından hız verilmesi de çok umut verici ve sevindiricidir.
Kaydol:
Kayıt Yorumları (Atom)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder